Obsesif Kompülsif Bozukluk Belirti ve OKB Tedavisi

Toplum dilinde takıntı hastalığı olarak bilinen bozukluğun psikolog dilindeki ismi Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB) olarak geçer. Çeşitli dizi ve filmlere konu olmasıyla artık herkesçe bilinir hale gelmiştir. Yine de OKB’nin ciddi bir psikolojik rahatsızlık olduğunu ve tedavi gerektirdiğini belirtmek gerekir. Oluşum nedenleri genellikle travma veya stres yüklü yaşam olaylarıyla ilişkilidir.

Nevrotik bir psikolojik bozukluk olarak sayılan OKB, çoğu kez kişinin hayatını önemli ölçüde zorlaştırır. Bireyin sahip olduğu takıntılı düşünceler ve bunları ödünleyen zorlayıcı davranışlar ile karakterize bir hastalıktır. Kimi zaman günün önemli bir bölümünü bu davranış grupları meşgul eder. Bu sebeple de kişilerin yaşam konforunu ve sosyalliklerini ciddi ölçüde etkiler. Kişinin; hastalığının farkında olması ise tedaviye yönelik olarak oldukça önemlidir.

Anksiyete bozuklukları arasında yer alan Obsesif Kompülsif bozukluk ortaya çıkış nedenleri:

• İhmal ve/veya istismara uğramak
• Mükemmeliyetçi ebeveyn tutumları
• Anne-babanın boşanması veya vefatı
• Aile içi şiddetin tanık veya mağduru olmak
• Suçluluk hissi
• Mükemmeliyetçi kişilik özelliği
• Genetik yatkınlık, aile mirası
• Serotonin düzensizlikleri

şeklinde sıralanabilmektedir. Bu nedenlerin çoğu kez iç içe geçmiş halde karşımıza çıkarlar. Vakalar incelendiğinde birkaç farklı sebep bir araya gelerek OKB oluşumunu tetikler. Bununla birlikte istismar gibi ağır travmalar tek başına bile OKB gelişmesine sebebiyet verebilir.

Obsesif Kompülsif Bozukluk Nedir?

Bireyin takıntılı düşünce ve saplantılarını, zorlayıcı davranışlarla ödünlemesiyle birlikte görülen psikolojik rahatsızlığa Obsesif Kompülsif bozukluk denilmektedir. Bu tanımlama, hastalığın nasıl bir durum olduğunu az çok ifade eder. En çok bilinen OKB takıntıları ise temizlik üzerine olanlardır.

Kelime kökenine bakıldığında obsesyon (takıntı) ve kompülsiyon (zorlanma) kelimelerinden türetilmiştir. Bireyin sahip olduğu takıntılı düşüncelere obsesyon, bunları ödünlemek için gerçekleştirdiği davranışlara ise kompülsiyon adı verilir. Örneğin; her şeyin ve her yerin pis olduğu düşüncesi bir obsesyon; yapılan abartılı temizlik eylemleri ise kompülsiyon olarak adlandırılır.

Obsesif Kompülsif Bozukluk Belirtileri

Obsesif kompülsif bozukluğun belirtilerinden çok, türlerine odaklanmak gerekir. Vakalara bakıldığında farklı takıntılar olduğu ve bunları ödünleyen farklı davranışlar olduğu görülür. Bundan dolayı da obsesif kompülsif bozukluk belirtileri, hastalığın türleriyle doğrudan ilişkilidir. Şimdi bu türlerden ve gösterdiği belirtilerden söz etmek gerekir.

Temizlik: Bu takıntıya sahip kişiler her şeyin ve her yerin sürekli pis olduğuna inanırlar. Freud’a göre bu aslında ruhani bir pişmanlığı temizleme çabasıdır. Filmlere konu olan OKB türleri genellikle temizlik üzerinedir.

Biriktirme: Biriktirme takıntısı olan bireyler, işine yaramayacak sınırsız sayıda eşya veya çöpü saklayabilirler. Bir gün lazım olur, düşüncesiyle başlayan bu süreç artık bir çöplükte yaşamaya doğru ilerler.

Simetri-Düzen: Yolda yürürken çizgilere basmamaya çalışan, yamuk eşyalardan rahatsız olan kişiler, travmatik olaylar da yaşadığında bu bir takıntı haline dönüşür ve hayatı olumsuz etkiler. Bazı vakalarda ise her şeyin yerli yerinde durması gerektiği üzerine bir düzen takıntısı şeklinde görülür. Otizme yatkın kişilerde daha fazla olduğu söylenebilir.

Cinsel: Bazı Obsesif Kompülsif bozukluk türlerinde cinsel saplantılar vardır. Bazen tanınmayan bazen de tanınan ama uygunsuz kişilere karşı cinsel fanteziler kurulmasıyla görülür.

Sayı: Daha az görülen türler arasında sayılır. Belirli sayılara takıntıları vardır. Örneğin 3 rakamına takıntılı olan bir kişi, marketten bir ürün alırken 3. Sıradakini almak zorundadır. Eğer farklı bir ürün alırsa yine örneğin 3. Çocuğuna bir zarar geleceğine inanır. Bu, bazen başka takıntılarla birlikte de görülebilir. Yıkama takıntısını 3 kez tekrarlamak gibi.

Kuşku: Evden çıkarken ocağı kapattığını, makineyi fişten çektiğini düşünen insanlar bu grupta değerlendirilir. Duydukları kuşku, artık onların günlük hayatını yaşamasına engel olacak düzeydedir.

Obsesif Kompülsif Bozukluk Zararları

Yukarıda sayılan Obsesif Kompülsif bozukluk türleri incelendiğinde aslında insan hayatına ne gibi zararlar verdiği anlaşılabilir. Yine de birkaç madde halinde sıralamak hastalığın şiddetini ve hayata etkisini anlatmaya yardımcı olabilir.

• Günlük rutinleri önemli ölçüde aksatır
• Sosyal ilişkilere zarar verir
• Başka psikolojik bozukluklara yol açabilir
• Uygunsuz sosyal davranışlara yol açar
• Eğitim yarıda bırakılması, işten atılma gibi sorunlar yaşanabilir

Bu zararlar insan hayatı için oldukça önemlidir. Bunlardan önce ise OKB’nin önceki olumsuz yaşantıların bir zararı olarak ortaya çıktığı bilinmelidir. Bu yüzden de psikologlar, bu konuyu çalışırken mutlaka kişinin geçmiş yaşantısını da inceleyerek bireyin bastırdığı duyguları gün yüzüne çıkararak onarmaya uğraşırlar.

Obsesif Kompülsif Bozukluk Tedavisi

Vakanın boyutu ve bireyin kişilik özelliklerine göre Obsesif Kompülsif bozukluk tedavisinde farklı yaklaşımlar uygulanabilir. Uygulanan tedavi programları arasında psikoterapi seansları ile ilaç tedavileri yer alabilir. Bunun için psikiyatri doktorları ile psikologlar çoğu kez işbirliği içinde çalışırlar. Uygulanan terapi programları arasında:

• Bilişsel Davranışçı Terapi: Dünya genelinde OKB tedavisinde en etkin olarak kullanılan yaklaşımdır. Psikiyatrik ilaç tedavilerinin yanında büyük çoğunlukla BDT önerilir. Düzenli uygulanması, hastanın ve çevresinin işbirliği içinde olumlu sonuçlanma ihtimali hayli yüksektir.
• EMDR Terapisi: OKB’nin nedenleri arasında travmatik yaşamlar da olduğundan bu duyguların açığa çıkarılması gerekir. Açığa çıkan duygu ve travmalarla yüzleştikten sonra artık rehabilitasyon aşamasına geçilir. Böylece kişi, yaşadığı olumsuz olayların bugünü etkilemesine izin vermeyecek beceriler kazanır.

S.S.S.

OKB ile ilgili sık sorulan sorular ve cevaplarından söz edelim.