Mobbing Nedir?

Mobbing Nedir uzman bilgisiyle öğrenin. Mobbing Belirtileri ve Mobbing çeşitleri neler işte detayları.

21. yüzyılla birlikte hayatımıza giren kavramlardan birisi de mobbing olarak dikkat çeker. TDK tarafından bezdiri kelimesiyle Türkçeleştirilmiştir. Psikolog çalışmaları içerisinde endüstriyel ve örgütsel psikoloji alanını ilgilendiren bir kavramdır. Tanımına bakıldığında ise; işyerinde çalışana yönelik olarak çeşitli olumsuz davranışları içermektedir.

Çalışanın istifaya zorlanması, insanı olmayan şartlarda çalıştırılması, prim ve maaş kesintileri gibi çok çeşitli konular mobbing kapsamında incelenmektedir. Farklı çeşitleri bulunan mobbingin uygulanma şekli ve sıklığı önemli bir konudur. Önceleri yalnızca psikoloji alanını ilgilendirmekle birlikte son yıllarda yasalarda da kendine yer bulmuştur. Çalışana mobbing uygulanması veya mobbing ile tehdit edilmesi artık bir suç unsuru olarak kabul edilmektedir.

Mobbing Belirtileri

Bir çalışanın mobbinge uğrayıp uğramadığının tespiti için bir takım belirtilere ve kriterlere başvurulur. Bu noktada öncelikle mobbing sayılabilmesi için söz konusu söylem veya davranışların süreklilik arz etmesi şartı aranır. Sistematik bir şekilde çalışana yönelik olarak yapılan eylemler mobbing kapsamında değerlendirilebilir. Uygulayan kişi ise bir üst, ast veya denk çalışan olabilmektedir. Mobbing belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Azalan iş tatmini
• Verimin düşmesi
• Odaklanamama, dikkatini işine verememe
• Sürekli mutsuzluk
• İşe istemeyerek gitme
• İşten dönünce baş ağrıları
• İşyerinde vakit geçirmekte zorlanma
• Azalan prim ve kesilen maaşlar
• Yoğun istifa düşünceleri

Bu belirtiler, bir kişinin mobbinge uğrayıp uğramadığını anlamak için incelenir. Bu durumların sürekli yaşanıyor olması ve giderek şiddetlenmesi çalışanın bir mobbing mağduru olduğu anlamına gelebilir. Mobbingin yalnızca fiziksel olmadığı da ayrıca bilinmelidir. Mobbing, sözlü tacizleri de içerebilmektedir. Hatta pek çok kaynakta psikolojik taciz ismiyle anılmaktadır.

Mobbing Çeşitleri

Endüstri ve örgüt psikolojisi alanında üç tür mobbingden söz edilmektedir: Düşey, dikey ve yatay. Şimdi bunları biraz yakından inceleyerek mobbing çeşitleri hakkında bilgi verelim.

Düşey Mobbing: Sık karşılaşılan mobbing türleri arasında yer alır. Üstlerin, astlarına uyguladığı mobbing türü olarak tanımlanabilir. Amacı çoğunlukla istifaya zorlamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte zam taleplerinin reddi veya maaşta düşüş beklentileri bu yolla çözülmeye çalışılır. Yasal olarak yöneticilere yaptırımlar uygulanabilmektedir.

Dikey Mobbing: En az görülen tür olduğu söylenebilir. Çalışanın üst yöneticilerine uyguladığı mobbing uygulamalarını içerir. Çoğu kez yöneticinin otoritesinin kabul edilmemesi şeklinde görülür. Uygulayan çalışanlar ise genellikle işyerinin kıdemli personelidir. Ayrıca işletme veya kurum için yeri doldurması zor pozisyonlarda çalışanlar tarafından uygulanır. Amacı genellikle yöneticinin istifası veya ayrıcalık beklentisi yönündedir.

Yatay Mobbing: Tıpkı düşey gibi sık rastlanan bir mobbing türüdür. Aynı veya benzer statüye sahip çalışanlar arasında görülmektedir. Nedenleri çoğu zaman rekabet, kıskançlık gibi faktörler olarak sıralanır. Amacı ise istifaya zorlama veya performans düşüklüğüne neden olma olarak karşımıza çıkar.

Mobbing Örnekleri

İş yerlerinde karşılaşılan bazı mobbing örnekleri vermek, durumu anlamak açısından yararlı olabilir. Çalışana yönelik olarak yapılan:

• Sık görev değişikliği
• İstenmeyen pozisyonlarda çalıştırılma
• Açık arama (azarlama veya ücret kesintisi gibi yaptırımlar uygulama amacıyla yapılabilir)
• Başkalarıyla kıyaslanması
• Taleplerin karşılanmaması, önemsenmemesi
• Olumlu eleştirilerin kaybolarak olumsuz eleştirilerin yoğunlaşması
• İstifa etmesi için zorlamak
• Dinlenme süreleri hakkında göze çarpıcı eleştiriler yapılması
• Kişisel alanın daraltılması
• Hoşlanılmayan davranışların artması (yanında sigara içilmesi, el şakaları vb.)
• İşyerinde ve dışarıda yapılan etkinliklere davet edilmemek
• Kişi hakkında olumsuz söylemlerin işyerinde yaygınlaştırılması (hakkında dedikodu yapılması, iftira atılması vb.)
• Bilgi ve becerilerine uygun olmayan görevlerde çalıştırılması
• Aşağılama, hakaret vb. sözlü davranışlar

Bu gibi durumların tamamı mobbing olarak değerlendirilir. Elbette yine tüm bu eylemlerin sistematik olarak yapılması gerekir. Süreklilik arz eden bu türden davranışların hukuki süreçlerde de ciddi yaptırımları bulunur. Bu sebeple de çalışanların mobbing hakkında bilgilendirilmesi gerekir.

Mobbing Karşısında Yapılacaklar

Mobbinge uğrayan bir çalışan, genellikle neler yapılabileceği hakkında bilgi sahibi olmayabilir. Öncelikle bununla ilgili hukuki süreçlerin başlatılması gerektiği söylenebilir. İş kanununda bu konuyla ilgili mobbing uygulayan kişilere yönelik önemli yaptırımlar uygulanır. Ayrıca mobbing mağduru kişinin psikolojik destek de alması gerekir.

Bu sürecin bireyi psikolojik olarak yıprattığının bilinmesi önemlidir. Birey, fark etmese bile mobbinge maruz kaldığı süre boyunca önemli bir stres yükü altına girer. Bu nedenle de bu konuda profesyonel yardıma başvurulması gerekir. Varsa kurum psikologu veya psikolojik danışmanları bu konuda destek sağlamaktadır. İşyerinde böyle bir birim yoksa haricen psikolojik destek başvurusu yapılması önemlidir.

S.S.S.

Mobbing kavramı hakkında sıkça sorulan soruların yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz